Noori Gazal
Author – Hazara Singh Mustakh
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Gazal
ਸ: ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਕੁ ਚੋਟੀ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾਲ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਸ: ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ‘ਨੂਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ’ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਕ ਇਨਕਲਾਬ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਕਿ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲਾਂ ਵਿਚ ਜੰਮਣ ਵਾਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ- ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦੀ ਸਰਪਰਸਤੀ ਥਲੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਲਮ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ, ਜਨ-ਸਾਧਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੇ ਅਪਣਾਈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਰਚਨਾ ਆਈ । ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮੁਸਤਾਕ ਦੀਆਂ ਨੂਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਪੜ੍ਹਕੇ ਮੈਂ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਪੁੱਜਾ ਹਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਅਜੇ ਤਕ ਕੁਝ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਬੱਚੀ ਸੀ, ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਜੀ ਦੀ ਮਿਹਨਤ, ਸਿਦਕ ਦਿਲੀ, ਤਖ਼ੱਯਲ ਦੀ ਪਰਵਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕ ਸੋਚਣੀ ਦੇ ਸਦਕਾ ਉਰਦੂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਜੀ ਬਹੁਤ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮੈਂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਜੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ‘ਨੂਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ’ ਦੀ ਰਚਨਾ ਤੇ ਦਿਲੀ ਮੁਬਾਰਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵਧ ਚੜਕੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ।
ਨਰੰਜਨ ਸਿੰਘ ‘ ਸਹੋਤਾ ‘
Orak Sach Rahi
Author Name – Gurnam Dhillon
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Literature
Pakistan The Illegitimate Child of Winston Churchill
Author – Sukhchain Singh Lang & Manjot Kaur Lang
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Prose
Partition of India has been discussed by many in the past. This book, however, provides us with a totally fresh perspective. An in-depth research on the topic, by the authors, led to this amazing work. Book goes on to quote various Pakistani scholars including Ayesha Jalal and Istihad Ahmed to present a balanced and unbiased viewpoint.
The authors discuss various diplomatic and political options, which could have been considered by the leaders, to avoid partition. They underscore how the creation of Pakistan was in the long term politico-strategic interest of the British against the newly emerging superpowers, post World War-II.
This is a must read book, not only for the students of History, but also for anyone preparing for various competitive examinations.
-Vikram Jeet Duggal,
IPS Commissioner of Police, Amritsar
Panjabi Sabhyachar Vich Lok Vishwaas: Roop Ate Dharnavan
Author Name – Dr. Surinder Singh Kaithal
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Nonficion
ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅਕੈਡਮਿਕ ਖੇਤਰ ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਆਰੰਭਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਲੋਕ ਸਮੂਹਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਿਵੇਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹਨ, ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹਰ ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਅਗਾਂਹ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਦਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਧਰਮ ਤਾਂ ਖੜ੍ਹਾ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਇਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਬ੍ਰਿਤਾਂਤ/ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮੱਧਕਾਲ ਵਿੱਚ ਆਧਾਰ ਬਣ ਕੇ ਲੋਕ- ਕਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੱਧਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਲੋਕਧਾਰਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਰੱਬ, ਆਤਮਾ, ਪੁਨਰ ਜੀਵਨ, ਸੁਰਗ, ਨਰਕ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਉੱਪਰ ਆਸਥਾ ਹੈ, ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਲਦ ਦੇ ਸਿੰਗਾਂ ਉੱਪਰ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਵੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜਾਦੂ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦਾ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਦੁਵੱਲਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਬਹੁਤ ਵਸੀਹ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਤਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ ਨੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਜੋ ਇੱਕ ਅੱਧ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਸਮੇਟਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਪਾਸੋਂ ਅਗਾਂਹ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਸ ਰੱਖਾਂਗਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਤਵੱਕੋ ਵੀ ਬੇਮਾਅਨੇ ਨਹੀਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਧਾਈ, ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ।
-ਡਾ. ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ
Panth Rattan Gaini Ditt Singh ਪੰਥ ਰਤਨ ਗਿਆਨੀ ਦਿੱਤਾ ਸਿੰਘ
Author Name – Er. Gurpreet Singh Talwandi
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Literature
Paraoun Yog Ki Hai ?
Author Name – Krishan Kumar
Translator Name – Satvinderpal Kaur
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Ficion
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ, ਐੱਨ.ਸੀ.ਆਰ.ਟੀ. ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਆਨਰੇਰੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਇੱਕ ਮਕਬੂਲ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਹਰ ਸੂਖਮ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ‘ਪੁਲੀਟੀਕਲ ਏਜੰਡਾ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ’, ‘ਵਟ ਇਜ਼ ਵਰਥ ਟੀਚਿੰਗ’, ‘ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ, ਪੀਸ ਐਂਡ ਕਨਫ਼ਲਿਕਟ’, ‘ਬੈਟਲ ਫਾਰ ਪੀਸ’, ‘ਪੈਡਾਗਾਗਜ਼ ਰੋਮਾਂਸ’ ਅਤੇ ‘ਸਮਾਲਰ ਸਿਟੀਜ਼ਨਜ਼’ ਹਨ, ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਚਰਚਿਤ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ‘ਪ੍ਰੈਜੁਡਿਸ ਐਂਡ ਪ੍ਰਾਈਡ’ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕੁਮਾਰ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ‘ਰਾਜ, ਸਮਾਜ ਔਰ ਸ਼ਿਕਸ਼ਾ’, ‘ਵਿਚਾਰ ਕਾ ਡਰ’, ‘ਸ਼ਿਕਸ਼ਾ ਔਰ ਗਿਆਨ’, ‘ਚੂੜੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੇਂ ਲੜਕੀ’ ਅਤੇ ‘ਪੜ੍ਹਨਾ ਜ਼ਰਾ ਸੋਚਨਾ’ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ਾ ਰਚਨਾ ‘ਰੁਟਲਿਜ਼ ਹੈਂਡ ਬੁੱਕ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ’ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਲੇਖ ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈੱਸ, ਦਿ ਹਿੰਦੂ, ਇਕਨਾਮਿਕ ਐਂਡ ਪੋਲੀਟੀਕਲ ਵੀਕਲੀ, ਫਰੰਟਲਾਇਨ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਛਪੇ ਹਨ।
-ਅਨੁਵਾਦਕ
Parshasan Di Kahani IAS Di Zubani Bhadaur Da Gaurav Satya Pal Singal
Author – Ram Sarup Rikhi
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Biography
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਅੰਦਾਜ਼-ਏ-ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਆਦਮੀ ਆਲਸ ਦੇ ਪਹਾੜ ਤੋੜ ਕੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਵੇਂ? ਇਹ ਤਾਂ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਤੇਲੂਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ
Pata Nahi-Kyun?
Author Name – Surbhi Khullar
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Poetry
Pathmakers and Protectors
Author Name – Kanwalpreet
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Prose
Paunan Hath Sunehe
Author – Jeet Kammeana
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Ghazals and Songs
ਜੀਤ ਕੰਮੇਆਣਾ ਦੇ ਕਾਵਿ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਸੰਨ 1990 ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਰਚਨਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਫੀ ਗੀਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 15/16 ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਰੀਕਾਰਡ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ, ਹੁਣ ਉਹ ਗੀਤ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਜੀਤ ਕੰਮੇਆਣਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਰੂਹ ਤੋਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਵਾਕਫ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਅ ਜਨਾਬ ਜਗੀਰ ਸੰਧਰ ਜੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਤੇ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਹੈ।
ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰ ਜੋ ਸਾਹਿਤਕ ਮਹਿਫਲਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ:
ਅੱਜ ਬੈਠ ਦੁਬਾਰਾ ਕੁਝ ਟੁੱਟੇ ਸੁਪਨੇ ਜੋੜਨ ਲੱਗਾ ਹਾਂ,
ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਮਨ ਅਪਣੇ ਨੂੰ ਇਸ ਪਾਸੇ ਮੋੜਨ ਲੱਗਾ ਹਾਂ।
ਸੀਸ ਤਲੀ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਖੁਦ ਮੈਂ ਕਾਤਿਲ ਕੋਲੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ,
ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਅਹਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਅੱਜ ਕਰਜ਼ਾ ਮੋੜਨ ਲੱਗਾ ਹਾਂ।
ਸ਼ਾਮ ਸਵੇਰੇ ਚੜ੍ਹੀਏ ਸੂਲੀ, ਲੱਗ ਕੇ ਲੜ ਵਫ਼ਾਵਾਂ ਦੇ,
ਖਰੇ ਫੇਰ ਨਾ ਉਤਰ ਸਕੇ, ਸੱਜਣਾਂ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੇ।
-ਮਨਜਿੰਦਰ ਗੋਲ੍ਹੀ