Bandgi ਬੰਦਗੀ
Author Name – Gursharan Singh Ajeeb
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Gazal
ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ “ਅਜੀਬ” ਨੂੰ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਈ ਦਾ ਕੁਲ ਕੁਲ ਵਹਿੰਦਾ ਚਸ਼ਮਾ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਜੇ ਰਸਤੇ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਤੋਂ ਘਬਰਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖਹਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਆਪਣੀ ਇਸ “ਬੰਦਗੀ” ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਕਲਾ ਸੰਗੀਤ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਵਹਿੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਦੇ ਕੱਚੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਹੀਂ ਖੇਡਦਾ, ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਈ ਦਾ ਖੁਰਦਬੀਨੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਿਆਂ, ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਖ਼ਤਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਮੁਹਾਰਤ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਪੁੱਠ ਚੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪ੍ਰਤੀ ਇਹ ਸ਼ਿੱਦਤ ਸਮਤਲ ਧਰਾਤਲ, ’ਤੇ ਲੰਬੀ ਝੜੀ ਦੇ ਵਾਂਗ ਹੈ, ਹੌਲ਼ੀ ਹੌਲ਼ੀ ਰਚਦੀ ਰਚਦੀ, ਉਸਨੂੰ ਸਿਰ ਤੋਂ ਪੈਰਾਂ ਤਾਈਂ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਈ ‘ਚ ਗੜੁੱਚ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
ਮੁੱਖਬੰਦ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਹੁੰਦੈ, ਪਰ ਫਿਰ ਮੈਂ ਇਸਨੂੰ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਛੋਹ ਹੀ ਕਹਾਂਗਾ। ਮੇਰੇ ਇਹ ਕਹਿਣ ਦਾ ਅਸਲ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਸਬੰਧਤ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੂਰਨ ਅਨੰਦ ਮਾਨਣ ਲਈ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਅਜੀਬ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਨਰੋਈ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਕਲਮ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਲਈ ਦੁਆ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੰਜਵੇਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ “ਬੰਦਗੀ” ਲਈ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।
ਬਲਦੇਵ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸ਼ਰਮਾ
Barin Barsin Khattan Giya Si
Author Name – Jatinder Randhawa
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Literature
Bastivaad, Uttar Bastivaad Te Punjabi Natak
Author – Dr. Gursewak Lambi
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Criticism
ਗੁਰਸੇਵਕ ਲੰਬੀ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਚ ਉਸ ਸਿਧਾਂਤਕ ਸਮਝ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਬਸਤੀਵਾਦ ਤੇ ਉੱਤਰ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦਾ ਵਿਧੀਵਤ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਗੁਰਸੇਵਕ ਲੰਬੀ ਦੀ ਇਸ ਸਮਝ ਦੇ ਦਖਲ ਨੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟ-ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟ-ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਹਮਸਫ਼ਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉਹ ਕੁਝ ਸਾਰਥਕ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਸਤੀਵਾਦ, ਉੱਤਰ ਬਸਤੀਵਾਦ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਦੇ ਅੰਤਰ-ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਉਪਰੰਤ ਉਹ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ‘ਤੇ ਪੁੱਜਿਆ ਹੈ ਕਿ ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਆਈ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਵਰਤਾਰਾ ਆਰੰਭ ਹੋਇਆ ਉਸ ਅਧੀਨ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਅਵਿਕਸਿਤ ਮੁਲਕਾਂ ਨੇ ਸਾਮਰਾਜੀ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਭੋਗੀ। ਲੇਕਿਨ ਬਸਤੀਵਾਦ ਰਾਹੀਂ ਪਰੋਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ ਵਿੱਦਿਅਕ ਚੇਤਨਾ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਚੇਤਨ ਹੋਏ ਅਤੇ ਅਵਿਕਸਿਤ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਲੈਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਆਰੰਭੇ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਮਰਾਜੀ ਮੁਲਕ ਆਪਣੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਗਲਬੇ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਉਂ ਨਵ-ਬਸਤੀਵਾਦ/ਉੱਤਰ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉੱਤਰ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਨੂੰ ਭੋਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਅਧੀਨ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਬਸਤੀਵਾਦ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਟੀਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਪੂਰੀ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਅਤੇ ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਪੰਜਾਬੀ ਜਨ-ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ।
-ਸਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਵਰਮਾ
Bedakhalnama ਬੇਦਖਲਨਾਮਾ
Author Name – Santveer
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Novel
Language- Punjabi
Bhagaurey Gulam ਭਗੌੜੇ ਗੁਲਾਮ
Author Name – Gurcharan Singh Jaito
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Story
Bharat De Sartaj ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰਤਾਜ
Author Name – Dr Baldev Singh Baddan
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Prose
Language- Punjabi
Bhartiya Thal Sena (General Duty)
Author Name – Ankit Singh Rana
Published By – Saptrishi Publications
Subject – General knowledge
Bhisham Sahni Dian Chonvian Kahanian
Author Name – Dr. Akwinder Kaur Tanvi
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Literature
Bhukh Eon Sah Laindi Hai
Author – Deepti Babuta
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Story
ਵੱਸਦਿਓ… ! ਉੱਜੜ ਜਾਓ।’
ਸਿਰਫ ਐਨੀ ਮੇਰੀ ਬਾਤ ਨਹੀਂ
ਲੱਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੀਆਂ ਸਭ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਘਰਾਂ ‘ਚ ਭਟਕਦੀਆਂ ਹੋਣ ਤੇ ਮੇਰੇ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਘਰ ‘ਚ ਕਲਬੂਤ ਹੱਸ-ਹੱਸ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਚਿੜਾਉਂਦੇ ਹੋਣ, ‘ਇੱਥੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਵਾਸ ਹੈ। ਕਿਹੜੀ ਸਮਾਧੀ ‘ਚ ਲੀਨ ਹੋ ਰਹੇ ਸਾਂ ਅਸੀਂ, ਜੋ ਮੰਨ ਵਿਸਥਾਰ ਲੈ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਵਸ਼ੀਕਰਨ “ਇੱਕ, ਦੋ, ਤਿੰਨ, ਚਾਰ, ਪੰਜ…।ਸਿਰਫ ਪੰਜ ਸੈਕਿੰਡ।ਆਕਸੀਜਨ ਨਹੀਂ, ਧਰਤੀ ਨਹੀਂ।ਬਸ ਅੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਗੋਲਾ ਤੇ…ਮੈਥਆਉਣ।” ਰੁਮਕਦੀ ਹਵਾ ‘ਚੋਂ ਗੁਆਰੇ ਸਾਹ-ਸਤ ਵਾਂਗ ਪਤੀ ਦੇ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਫੁੱਸ ਨਿਕਲੇ ਸਨ। ਸਾਹਾਂ ਲਈ ਸਿਲੰਡਰ ਬੰਦ ਆਕਸੀਜਨ ਲੈਂਦੇ-ਲੈਂਦੇ ਮਾਪੇ ਬਣਨ ਲਈ ਮੁੱਲ ਦੇ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਭੈਣ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਬਲੈਕਆਊਟ…!
ਮੈਂ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦੀ ਗੋਟੀ ਬਣਾ ਕੇ ਖੇਡੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸਾਂ। ਭੇਤ ਉਦੋਂ ਖੁਲ੍ਹਿਆ, ਜਦੋਂ ਜੰਗਲ ਮੱਚ ਕੇ ਰਾਖ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ।ਹਮਬਿਸਤਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮੈਨੂੰ ਅਵਿਨਾਸ਼ ‘ਚੋਂ ਓਪਰੇ ਮਰਦ ਦਾ ਭਾਉਣ ਪਿਆ।ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਜਾਇਜ਼, ਐਨਦ ਜਾਇ॥।ਇਹ ਕੌਮੀ ਕਨੂੰਨੀ ਵਿਡੰਗਨਾ ਹੈ।ਅਗਲੀ ਲਿਵ ਇਨ ‘ਚ ਰਹਿ ਕੇ ਘਰ ਵਾਲੀ ਹੋ ਗਈ।ਮੈਂ ਰਖੇਲ ਵੀ ਨਾ।
ਔਖੀ ਘੜੀ
ਭੁੱਖ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਜੰਗ ਓਨੀ ਹੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਪੁਰਾਣਾ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ।ਭੁੱਖ ‘ਤੇ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਵਾਰ ਕਰ ਕੇ ਘੋਗਾ ਚਿੱਤ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅੱਖ ਝਪਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭੁੱਖ, ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਜੋ ਦਿਖਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਨਹੀਂ।ਜੋ ਹੈ, ਉਹ ਅਸੀਂ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਨਹੀਂ।ਜੋ ਤੂੰ ਦੇਖ ਰਿਹੈਂ ਉਹ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ।ਨਾ ਤੂੰ, ਤੂੰ ਹੈਂ, ਨਾ ਮੈਂ ਜੋ ਦਿਖ ਰਿਹਾ ਮੈਂ ਹਾਂ।ਉਧਰ ਦੇਖੋ।
ਕੁੱਝ ਇਉਂ ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ
Birha De Sall ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਸੱਲ੍ਹ
Author Name – R.S. Faraz
Published By – Saptrishi Publications
Subject – Gazal